تدفین در دوره هخامنشیان
تدفین در دوره هخامنشیان
تدفین در دوره هخامنشی از جمله مسائلی است که هنوز در پرده‌ای از ابهام قرار دارد. اطلاعات اندک ما درمورد تدفین‌ها به آن دلیل است که حفاری‌های انجام شده در این دوره مربوط به سایت‌های خاص است که عموما به زندگی مردم عادی مربوط نمی‌باشد. با وجود این تدفین‌های این دوره را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد.
۱: تدفین‌های صخره‌ای منسوب به پادشاهان
۲: تدفین‌های مقبره سنگی
۳: تدفین‌های خمره‌ای
۴: تابوت‌های برنزی
۵: تدفین‌های عادی مردم
۶: استودان‌ها
۷: گوردخمه‌ها
(نتیجه اصلی اینکه از دوره هخامنشی به اشکانی علیرغم تاثیر فرهنگ و هنر یونانی به صورت بارز‌تر اما ساختار اصلی مذهب و تدفین مبتنی بر آن همانا تداوم فرهنگی است long prosses cultural)
تدفین‌های صخره‌ای
تدفین‌های صخره ایی از جمله تدفین‌هایی هستند که به تدفین‌های پادشاهان مربوط است از جمله محوطه‌هایی که این تدفین‌ها در آن‌ها دیده می‌شود می‌توان به نقش رستم/کوه مهر….. اشاره کرد
نقش رستم نام مجموعه باستانی در استان فارس ایران است که یادمان‌هایی از عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان را در خود جای داده‌است. آرامگاه چند تن از پادشاهان هخامنشی (از جمله داریوش بزرگ و خشایارشا)، نقش برجسته‌هایی از وقایع مهم دوران ساسانیان (از جمله تاجگذاری اردشیر بابکان و پیروزی شاپور اول بر امپراتوران روم)، بنایی موسوم به کعبه زرتشت و نقش‌برجسته ویران‌شده‌ای از دوران عیلامیان در نقش رستم قرار دارد.
نقش رستم در فاصله ۶ و نیم کیلومتری از تخت جمشید واقع شده‌است.
آرامگاه چهار شاه هخامنشی در نقش رستم جای گرفته‌است. هر چهار آرامگاه شکلی صلیبی دارند و در دل کوه با ارتفاع قابل توجهی از سطح زمین قرار دارند. فضای خارجی آرامگاه‌ها که عموماً مشابه هم هستند، دارای مشخصات زیر است:
نقش برجسته پادشاه که کمانی در دست دارد، در بالای سکو مشهود است؛ این کمان نشانه قدرت است. در برابر پادشاه، نقش اهورامزدا دیده می‌شود. در این نقش برجسته دو آتشدان تصویر شده‌اند که آتش مقدس در آن‌ها در حال سوختن است. در گوشه سمت راست بالای تصویر، نقش ماه مشاهده می‌شود که ناپایداری جهان را نشان می‌دهد.
در پایین سکو، نمایندگان ملل تابعه، تخت شاهی را با دستان خود نگه داشته‌اند.
ستون‌هایی نیز دیده می‌شود که سر ستون آن‌ها، دارای گاو دو سر مانند سر ستون‌های تخت جمشید است. تعدادی شیر غـّران در پایین نقش‌ها دیده می‌شود که با یک دسته نیلوفر آبی (لوتوس) تزیین شده است.
درِ ورودی آرامگاه‌ها به شکل مربع است. این در‌ها در دوران باستان قفل می‌شدند. برای این کار دو قطعه سنگ بزرگ در پشت آن‌ها قرار می‌گرفت و به این وسیله مهر می‌شد. شکل آرامگاه‌ها نیز مشابه است. تنها تفاوت آرامگاه داریوش کبیر در کتیبه‌های میخی و آرامی آن است. در این کتیبه، داریوش، اهورامزدا را ستایش می‌کند و فتوحات خود را بر می‌شمارد و از اندیشه‌های خود سخن می‌گوید.
راهروی داخل آرامگاه داریوش کبیر به درازای ۷۲/ ۱۸ و پهنای۷۰ /۳ متر است. در این آرامگاه نـُه تابوت سنگی وجود دارد که در یک ردیف در سنگ کنده شده و به داریوش کبیر، ملکه و سایر بستگان او تعلق دارد. درازا، ژرفا و پهنای این تابوت‌ها ۲/۱۰ × ۱/۰۵ × ۱/۰۵ متر و ضخامت (سنگ) هر یک ۱۷/۵ سانتی‌متر است. سرپوش هر یک از تابوت‌ها را قطعه سنگ بزرگی تشکیل می‌دهد.
آرامگاه داریوش اول:
از بین چهار آرامگاه موجود، فقط این آرامگاه کتیبه دارد و تعلق آن به داریوش اول محرز است. در شاخه بالایی آرامگاه، شاه با لباس پارسی و کمان به دست بر روی سکویی سه پله ایستاده و در حال انجام مراسمی است که می‌تواند شاهی یا مذهبی باشد. تصویر فروهر یا به عقیده‌ای اهورا مزدا در بالای سر و پیشاپیش پادشاه قرار گرفته‌است و شاه دست خود را به علامت احترام رو به این تصویر گرفته. سی تن از نمایندگان قبایل مختلف تخت شاهی و سکوی سه پله روی آن را حمل می‌کنند.
در قسمت میانی آرامگاه حفره‌ای وجود دارد که ورودی آن مشابه در‌ها و سرستون‌های هخامنشی در سنگ حجاری شده و نمایی از یک ساختمان مشابه ساختمان‌های تخت‌جمشید را نشان می‌دهد.
درون حفرهٔ آرامگاه سه اتاقک در دل کوه کنده شده‌است که در هر یک سه گور صندوق مانند قرار دارد. تمام این اتاقک‌ها و گور‌ها خالی‌اند و احتمالاً توسط لشکر اسکندر غارت شده‌اند.
آرامگاه خشایارشا:
این آرامگاه در سمت راست آرامگاه داریوش اول قرار گرفته (تصویر فلان…..) و بجز فقدان کتیبه و برخی اختلاف‌های جزئی در نقش‌های برجسته، کاملاً مشابه آن آرامگاه است. از میان آرامگاه‌های چهارگانه مورد بحث، آرامگاه خشایارشا بهتر از همه حفظ شده‌است و جزئیات سنگ‌تراشی‌های آن سالم مانده‌اند.