شاپور ساسانی بزرگ مردی که پادشاه روم را به زانو درآورد
شاپور ساسانی
شاپور ساسانی از شاهان بزرگ دوران ساسانی و پسر پادشاه بزرگ و بنیان گذار سلسله ساسانی اردشیر بابکان است، اردشیر بابکان پس از فتح هترا سلطنت را به پسرش شاپور ساسانی واگذار کرد و خود کناره گرفت و در واقع پادشاهی شاپور ساسانی از اواخر پادشاهی پدرش آغاز شد. شاپور حدود سال ۲۰۰ میلادی به دنیا آمده بود و هنگام آغاز پادشاهی حدود چهل سال داشت. البته در آغاز با آنکه عنوان شاهنشاه داشت ولی به احترام پدر تاجگذاری نکرد و پس از درگذشت پدر این تشریفات را انجام داد.
شاپور ساسانی یا شاپور اول از ۲۴۱ تا سال ۲۷۲ میلادی، به عنوان شاهنشاه ایران سلطنت کرد. او تمام قدرت و کاردانی پدر خویش را به ارث برده بود. سنگنبشته‌ها او را مردی با وجنات زیبا و نجیب وصف می‌کنند، او تربیتی عالی داشت و به تمام ادیان آزادی کامل داد، به مانی اجازه داد تا در دربارش موعظه کند، و اعلام کرد که «مغان، مانویان، یهودیان، مسیحیان، و ارباب سایر مذاهب در امپراطوری او از هر ایذایی مصون باشند.» با ادامۀ ویراستن اوستا، که در دوران اردشیر آغاز شده بود، موبدان را تحریض کرد که آثار فلسفۀ مابعدالطبیعی، نجوم، و طب را، که غالباً از هند و یونان گرفته شده بود، در این کتاب مقدس ایرانی بگنجانند. در حمایت از هنر گشاده دست بود. در فرماندهی نظامی به عظمت شاپور دوم یا دو خسرو نمی‌رسید، اما در سلسلۀ طولانی ساسانیان بهترین مدیر بود. پایتخت جدیدی در شهر شاپور ساخت که ویرانه‌های آن هنوز نام او را بر خود دارند، و در شوشتر، در ساحل رود کارون، یکی از ساختمانهای بزرگ مهندسی کهن را برپا داشت. این ساختمان عبارت بود از سدی با قطعات سنگ خارا که پلی به طول پانصد و بیست متر و عرض شش متر تشکیل می‌داد؛ برای ساختن این سد، مسیر رود موقتاً عوض شد، بستر آن سنگفرش گردید، و دریچه‌هایی در سد ایجاد شد تا جریان آب را منظم سازد.
در سکه‌های اردشیر، تصویر شاپور، به
عنوان نایب‌السلطنه، درج شده‌است. وی از شاهان بزرگ ساسانی محسوب می‌شود.
او بیشاپور کازرون را به عنوان پایتخت خود انتخاب کرد.
شاپور ساسانی در آغاز سلطنت با طغیان حران و ارمنستان مواجه شد. او به
راحتی شورش ارمنستان را خواباند امّا مردم حران چنان مقاومتی از خود
نشان‌دادند که سرکوب آن غیر ممکن می‌نمود. سرانجام با خیانت شاهزادهٔ حران
دروازه باز و شاپور همه از جمله شاهزاده را می‌کشد. او پس از فتح حران
شهرهای کرمان، خوزستان، عمان، مکران، غرب، خراسان و توران را فتح کرد.
شاپور پس از فتوحات خود متوجّه روم شد و نبردی با آن دولت کرد. در نبرد
اوّل پس از تصرّف انطاکیه و نصیبین از گردین شکست خورد و نصیبین از دست او
رفت. گردین توسّط سردارانش کشته شد و پس از او فیلیپ عرب به پادشاهی رسید.
او مصالحه‌ای با ایران امضا کرد که در آن بین‌النهرین و ارمنستان به ایران
بازگردانده شود.
شاپور ساسانی مانند جنگ اوّل خود از فرات گذشت و نواحی اطراف آن را تصرّف
کرد و وقتی نیروهای رومی به نزدیکی اردوهای ساسانی رسیدند آنان را در چنان
تنگنایی قرار داد که «والرین» امپراتور روم و بسیاری از سپاهیانش اسیر
شدند. او از اسیران جنگی برای ساختن پل شوش استفاده کرد و پس از شکست
رومیان شهرهای آسیای صغیر، کاپادوکیه را کاملاٌ فتح و از پلمیر شکست خورد.
طی جنگ‌های سوم با روم، هنگامی که ما به «حران و رها» حمله ور شده بودیم، قیصر «والریان» روی به ما آورد. او از شهرهای اروپا و آسیا سپاهی جمع‌کرد که در حدود هفتاد هزار تن می‌شد. در آن سوی حران و رها جنگ بزرگی روی داد که در آن ما قیصر والریان را به دست خود اسیر و عده‌ای از سران سپاه و سناتورها و افسران و صاحب‌منصبان را در بند کردیم و آنان را به ایالت پارس بردیم. پس از آن سوریه و کیلیکیه و کاپادوکیه را ویران کردیم و سوزاندیم. در این جنگ شهرهای سمیساط، اسکندرون، کاتابولون، ایاس، مصیصه، مالون، آدانا، طرسوس، ایچل، عین زربه، نیکوپولیس، انامور، زلینون و سلفکه، توانا، قیصریه، ارگلی، سیواس، قرمان و قونیه را به تصرف درآوردیم.